Ηταν χαφιές ο Κούντερα;

Σοκ στην Ευρώπη: Ηταν χαφιές ο Κούντερα;
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Ξαφνικά, χθες, το όνομα του διάσημου Τσέχου συγγραφέα Μίλαν Κούντερα συνδέθηκε με μία από τις σκοτεινότερες στιγμές της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Σε ερευνητικό ρεπορτάζ-ποταμό, που δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του τσέχικου εβδομαδιαίου περιοδικό «Respekt», παρουσιάζεται ως στυγνός καταδότης.

Ο δημιουργός του «Αστείου» και της «Αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι» φέρεται το 1950, σε ηλικία 21 ετών, να κατέδωσε στην αστυνομία της Τσεχοσλοβακίας την κρυφή συνάντηση φοιτήτριας με τον νεαρό πιλότο και «φυγά» του Κομμουνιστικού καθεστώτος Μίροσλαβ Ντβόρατσεκ. Ο Ντβόρατσεκ συνελήφθη, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 22 ετών, βασανίστηκε και στάλθηκε σε στρατόπεδο. Ο κορυφαίος Ευρωπαίος συγγραφέας με χθεσινές τηλεφωνικές δηλώσεις του στο τσέχικο πρακτορείο CTK αρνήθηκε κατηγορηματικά κάθε σχέση με την υπόθεση. «Μένω έκπληκτος για αυτό το πράγμα, για το οποίο δεν ήξερα τίποτε μέχρι χθες και το οποίο φυσικά δεν συνέβη». Χαρακτήρισε την είδηση «μυστήριο». Και πρόσθεσε: «Δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα να καταδώσω έναν άνθρωπο που δεν γνώριζα. Δεν συνεργάστηκα, επίσης, ποτέ με την κομμουνιστική αστυνομία. Η μνήμη μου δεν μπορεί να με απατά, δεν ήμουν ποτέ μέλος της μυστικής αστυνομίας. Οι ισχυρισμοί του περιοδικού ισοδυναμούν με απόπειρα δολοφονίας ενός συγγραφέα».

Το δημοσίευμα υπογράφει ο Αντάμ Χράντιλεκ, υπεύθυνος των αρχείων της κομμουνιστικής περιόδου στο Ινστιτούτο Σπουδών για τα Ολοκληρωτικά Καθεστώτα. Ανακάλυψε την πληροφορία τυχαία, όταν το μάτι του έπεσε στο όνομα του Κούντερα σε έκθεση της αστυνομίας με την κωδική ονομασία 624/1950, προερχόμενη από τα αρχεία του υπουργείου Εσωτερικών. «Σήμερα γύρω στις 16.00 ο φοιτητής Μίλαν Κούντερα, γεννηθείς την 1η Απριλίου του 1929 στο Μπρνο, παρουσιάστηκε ενώπιον της υπηρεσίας μας για να αναφέρει ότι μια φοιτήτρια θα συναντούσε το βράδυ τον Μίροσλαβ Ντβόρατσεκ... Ο τελευταίος είναι λιποτάκτης από τον στρατό και την περασμένη άνοιξη είχε μεταβεί, παρανόμως, στη Γερμανία».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο Κούντερα δεν γνώριζε προσωπικά τη φοιτήτρια που κατήγγειλε, αλλά μετέφερε στην αστυνομία πληροφορίες που είχε ακούσει από τρίτο άτομο. Ο Ντβόρατσεκ, που είχε εγκαταλείψει τη χώρα μετά την εγκαθίδρυση του καθεστώτος, είχε στρατολογηθεί στο Μόναχο από τσεχοσλοβακική μυστική οργάνωση που χρηματοδοτείτο από τους Αμερικανούς και επέστρεψε στη χώρα του παράνομα ως μυστικός πράκτορας.

Τραγικό πρόσωπο της ιστορίας είναι η Ιβα Μιλίτκα, η φοιτήτρια την οποία φέρεται να κατέδωσε ο Κούντερα χωρίς να την ξέρει. Η Μιλίτκα, που νιώθει ακόμη υπεύθυνη, αφηγείται στο τσέχικο περιοδικό ότι γνώρισε τον Μίροσλαβ Ντβόρατσεκ ως φίλο του νεανικού της έρωτα Μίροσλαβ Τζούπα. Οι δύο νέοι ήθελαν να γίνουν πιλότοι. Το 1947 μπήκαν στην Ακαδημία της Αεροπορίας. Το παιδικό τους όνειρο άρχισε να μετατρέπεται σε εφιάλτη τον Φεβρουάριο του 1948, όταν το Κομουνιστικό Κόμμα κατέλαβε την εξουσία. Οι εκκαθαρίσεις ξεκίνησαν αμέσως και στην Αεροπορία, αρκετοί πιλότοι εκδιώχθηκαν ως εχθροί του καθεστώτος και στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας. Γρήγορα οι διώξεις επεκτάθηκαν και στις τάξεις των σπουδαστών. Ετσι ο Μίροσλαβ Ντβόρατσεκ και ο Μίροσλαβ Τζούπα εκδιώχθηκαν από την Ακαδημία ως αρνητές του καθεστώτος. Αντιμέτωποι με το αδιέξοδο της κατάστασης, εγκατέλειψαν κρυφά τη χώρα για τη Γερμανία.

Ο Μίλαν Κούντερα θα εμπλακεί, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, σ' αυτό το κομμουνιστικό δράμα έρωτα και προδοσίας μέσω του φίλου του, σπουδαστή της Ακαδημίας Κινηματογράφου Μίροσλαβ Ντλασκ, ο οποίος ερωτεύτηκε την Ιβα Μιλίτκα. Η κοπέλα εκμυστηρεύτηκε στον Ντλασκ την κρυφή της συνάντηση με τον Ντβόρατσεκ. Εκείνος ενημέρωσε τον Κούντερα κι αυτός με τη σειρά του τό αστυνομικό τμήμα.

Οι τρεις εκδοχές της «προδοσίας»

Ο Ανταμ Χράντιλεκ προσπαθεί να αποσαφηνίσει τα κίνητρα της πράξης του Κούντερα. Οσοι φίλοι του Τσέχου συγγραφέα δέχτηκαν να μιλήσουν στο περιοδικό, δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο Κούντερα θέλησε να καταστρέψει τη ζωή ενός ανθρώπου για ιδεολογικούς λόγους. «Αν και κομμουνιστής τότε, δεν ήταν από εκείνους που διψούσαν για αίμα», λένε. Στο δημοσίευμα εξετάζεται το ενδεχόμενο να το έκανε για να βγάλει από τη μέση τον ερωτικό αντίζηλο του κολλητού του φίλου. Ενώ μια τρίτη εκδοχή θέλει την πράξη ως εξιλέωση απέναντι στο κόμμα, το οποίο είχε πληροφορηθεί τις αρνητικές απόψεις του για το καθεστώς, διαβάζοντας την αλληλογραφία του.

Η σύζυγος, πάντως, του Μίροσλαβ Ντβόρατσεκ (ο ίδιος έπαθε πρόσφατα καρδιακή προσβολή) δήλωσε χθες στο Γαλλικό Πρακτορείο: «Δεν μας εκπλήσσει η πληροφορία. Ο Κούντερα είναι καλός συγγραφέας, αλλά δεν τρέφω καμιά ψευδαίσθηση για τον ανθρωπισμό του».

Να υπενθυμίσουμε ότι ο Τσέχος μυθιστοριογράφος ποιητής και δραματουργός Μίλαν Κούντερα εκδιώχτηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα το 1950 με την κατηγορία της αντικομματικής δραστηριότητας. Το 1956 ξαναμπήκε στο κόμμα απ' όπου εκδιώχθηκε και δεύτερη φορά το 1970. Το 1968 μαζί με αρκετούς ακόμα καλλιτέχνες, όπως ο Βάτσλαβ Χάβελ, συμμετείχε στην «Ανοιξη της Πράγας». Η σύγκρουση του Κούντερα με το καθεστώς είχε συνέπεια την απαγόρευση των βιβλίων του στη χώρα, ενώ του αφαιρέθηκε και η υπηκοότητα. Από το 1975 ζει στη Γαλλία, ενώ το 1984 έγινε και Γάλλος πολίτης.

Διάσημοι «συνεργάτες»

Για συνεργασία με το κομμουνιστικό καθεστώς και, κυρίως την Αστυνομία του, έχουν κατά καιρούς κατηγορηθεί κορυφαίοι συγγραφείς. Οι ανατολικογερμανοί Κρίστα Βολφ και Χάινερ Μίλερ ήταν, σύμφωνα με πολλούς, πράκτορες της Στάζι. Ο Ούγγρος σκηνοθέτης του «Μεφίστο» Ιστβαν Σαμπό κατηγορήθηκε ότι ως πληροφοριοδότης της Αστυνομίας την εποχή που σπούδαζε στη Βουδαπέστη. Οχι μόνο δεν το αρνήθηκε, αλλά το χαρακτήρισε «γενναία πράξη, αφού έσωσα με ψέματα και ανοησίες συμφοιτητή μου από σύλληψη και κρέμασμα».
-