Το «Γιούρο της εξέγερσης»

Από το αντίφωνο

Το Δεκέμβριο συνέβη μια τρομερή πύκνωση του χρόνου: έγιναν περισσότερα από όσα μπορούσε να καταναλώσει η δημόσια σκηνή. Το αρχικό συμβάν έβαλε φωτιά σε ένα φυτίλι που περίμενε καιρό. Η τραγικότητα του συμβάντος ήταν τέτοια και με τέτοιους πρωταγωνιστές που προβλήθηκε αυτομάτως στην αρχέγονη διάσταση καλού-κακού και ικανοποίησε την καθολική ανάγκη για σύμβολα. Ακολούθησε η βίαιη είσοδος πολλών νέων στο πολιτικό προσκήνιο. Η ένταση της φωνής τους και η πανελλαδική εξάπλωση έφερε συγκίνηση και αναθάρρυνση. Κι επειδή η φωνή δεν είχε άλλο να πει από το «είμαστε εδώ και είμαστε θυμωμένοι», το μέσο γρήγορα έγινε το μήνυμα. Πολλούς συνεπήρε και μια διάχυτη αίσθηση δύναμης, ένα «όλα είναι δυνατά» που ενισχύθηκε από την εικόνα μιας «αλωμένης πόλης-γυναίκας», μιας πόλης που παραδόθηκε αμαχητί στην πάντοτε εκμαυλιστική, ακόμα και στις πιο ακραίες εκφάνσεις της, χαρά της καταστροφής. Άλλωστε -ας είμαστε ειλικρινείς- χωρίς αυτήν .......
.......την όψη δεν θα μιλούσαμε για το Δεκέμβριο. Η παρατεταμένη και εκτεταμένη βία είναι που τον σαρκώνει στις συζητήσεις μας.

Ταυτόχρονα όμως ήταν από την πρώτη στιγμή ορατή η απουσία συλλογικού υποκειμένου με συγκεκριμένο πρόταγμα. Το στοιχείο αυτό λειτούργησε πολλαπλά, απελευθερώνοντας δυνάμεις που αλλιώς θα έμεναν αδρανείς αλλά και ακυρώνοντας την εφηβική ένταξη αφού τον τόνο τελικά έδιναν όχι τόσο οι δικές τους συλλογικές δράσεις όσο οι ατομικές πορείες της βίαιης εκτόνωσης. Παράλληλα εμφανίστηκε η ανόητη κολακεία της «αιώνιας λιακάδας του εφηβικού μυαλού» που συνοψίστηκε στο κούφιο «ας ακούσουμε τους νέους». Φράση – επιτομή της αμήχανης νεολαγνείας που διέκρινε πολιτικές/ πνευματικές ηγεσίες και εθνικούς διασκεδαστές.

Ο Δεκέμβριος ήταν εύλογα αντιφατικός. Ενδεικτική η αντιμετώπιση των δημόσιων αγαθών: ένα τέτοιο κίνημα διαμαρτυρίας αποτελούσε από την ίδια του τη φύση μια κατάφαση στα δημόσια αγαθά την ώρα που πολλές εκφάνσεις του την αναιρούσαν. Ενώ λοιπόν έκτοτε πλήθυναν οι πρωτοβουλίες αναβάθμισης των δημόσιων χώρων και προστασίας του αστικού πρασίνου, ταυτόχρονα εντάθηκε η καταστροφή ή η απαξίωση δημόσιων αγαθών και η κοινότοπα επαναλαμβανόμενη αφετηρία αλλά και απόληξη κάθε κινητοποίησης, η κατάληψη και η αναστολή της λειτουργίας ενός δημόσιου χώρου ή ιδρύματος. Μαζί υπονομεύτηκε το πιο σημαντικό αγαθό της δημόσιας σφαίρας, ο ελεύθερος διάλογος. «Κληρονομιά του Δεκέμβρη» όλα αυτά.

Παραπλήσια αντίφαση είχαμε και στα μέσα της διαμαρτυρίας. Η δημιουργική αναζήτηση νέων τρόπων παρέμβασης (παρεμβολή στο πρόγραμμα της κρατικής τηλεόρασης, παρεμβάσεις σε θέατρα) έχει αφήσει μια αυξημένη διαθεσιμότητα κινητοποίησης, μια διάχυτη εγρήγορση. Μέρος της όμως γρήγορα εκφυλίστηκε σε μια αυτιστική επιμονή στο ίδιο το μέσο της διαμαρτυρίας, ανεξαρτήτως μηνύματος και αποδεκτών. Έτσι φτάσαμε στην καταστολή της άλλης άποψης, στις φασιστικής κοπής διακοπές εκδηλώσεων, στον μεταδεκεμβριανό αντιεξουσιαστικό φονταμενταλισμό. «Κληρονομιά του Δεκέμβρη» κι αυτά.

Τελικά, μπορούμε να δούμε το Δεκέμβριο σαν μια περιδίνηση στο κενό. Αφού μετεωριστήκαμε για λίγο, ξαναπήραμε τις θέσεις μας. Η πολιτεία αξιοποίησε την «κληρονομιά του Δεκέμβρη» με την υιοθέτηση των νομοθετημάτων του καλοκαιριού (κουκούλες, DNA, κάμερες). Μέρος της Αριστεράς τρόμαξε με τη δική του «κληρονομιά του Δεκέμβρη», τις εκλογικές απώλειες, και επέλεξε τη σταδιακή αποστασιοποίηση από τη δίνη της μη καταγγελλόμενης βίας. Μέρος των διαμαρτυρομένων διολίσθησε στην ιδιότυπη ασφάλεια που παρέχει η αυτοεκπληρούμενη προφητεία της βίας. Έτσι, πολύ γρήγορα ο Δεκέμβριος πέρασε στο χώρο μιας κάπως θολής μνήμης. Για τους πολλούς που πορεύτηκαν στους δρόμους έγινε «ο γύρος της εξέγερσης σε 15 ημέρες»: συμμετοχή, στράτευση, έξαψη, σύγκρουση, επιστροφή στη μελαγχολική κανονικότητα. Μετά το ποδοσφαιρικό καλοκαίρι του 2004, τον Δεκέμβριο ζήσαμε ένα άλλο «Γιούρο», το «Γιούρο της εξέγερσης». Η εικαζόμενη επετειακή επανάληψη των κινητοποιήσεων δεν αναιρεί, μάλλον επιβεβαιώνει την εικόνα.

Υγ. Συζητώντας με μαθήτρια λυκείου (το σχολείο της τελεί ήδη υπό κατάληψη), τη ρώτησα τι να γράψω σε τούτο το άρθρο. «Εγώ έμαθα από το Δεκέμβρη ότι δε χρειάζομαι αιτήματα για να κάνω κατάληψη. Φτάνει ο θυμός», μου είπε. Η απάντησή της ανοιχτή σε κάθε σχολιασμό και ερμηνεία.